
Giáo trình hình thành ứng dụng cơ sở lý luận trong cơ cấu kinh tế trang trại p2
Mô tả tài liệu
Trong nghị quyết hội nghị TW4 khoá VIII, phương hướng khuyến khích phát triển, kinh tế trang trại đã được xác định rõ thêm”... Kinh tế trang trại với các hình thức sở hữu khác nhau (sở hữu nhà nước, tập thể, tư nhân). Được phát triển chủ yếu để trồng cây dài ngày, chăn nuôi đại gia súc ở những nới có nhiều ruộng đất,khuyến khích việc khai thác đất đai vào mục đích này”. Nghị quyêt 06 - NQ\TW của Bộ chính trị ngày 10/11/1998 đã chỉ rõ ở nông thôn hiện nay đang phát triển mặt hàng...
Tóm tắt nội dung
11
C¸c trang tr¹i ë trung du, miÒn nói ®· gãp phÇn quan
träng vµo viÖc trång rõng, b¶o vÖ rõng, phñ xanh ®Êt trång
®åi nói träc vµ sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn ®Êt ®ai -
nh÷ng viÖc lµm nµy ®· gãp phÇn tÝch cùc c¶i t¹o vµ b¶o vÖ
m«i trêng sinh thaÝ trªn c¸c vïng ®Êt níc .
3. §Æc trng cña kinh tÕ trang tr¹i.
Ngay tõ khi kinh tÕ trang tr¹i míi h×nh thµnh ë mét
sè níc c«ng nghiÖp ho¸ T©y ¢u, C. M¸c d· lµ ngêi ®Çu
tiªn ®a ra nhËn xÐt chØ râ ®Æc trng c¬ b¶n cña kinh tÕ
trang tr¹i víi kinh tÕ tiÓu n«ng. Ngêi chñ trang tr¹i s¶n
xuÊt vµ b¸n tÊt c¶, kÓ c¶ thãc gièng. Cßn ngêi tiÓu n«ng
s¶n xuÊt vµ tù tiªu thô hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm lµm ra vµ
mua b¸n cµng Ýt cµng tèt.
- Tr¶i qua hµng thÕ kû, ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i
thùc tÕ ®· chøng minh ®Æc trng c¬ b¶n cña kinh tÕ trang
tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ theo nhu cÇu cña thÞ
trêng.
- Cã sù tËp trung tÝch tô cao h¬n râ rÖt so víi møc
b×nh qu©n cña hé kinh tÕ ë tõng vïng vÒ c¸c ®iÒu kiÖn s¶n
xuÊt nh ®Êt ®ai, vèn, lao ®éng.
12
- Ngêi chñ trang tr¹i còng lµ ngêi trùc tiÕp s¶n xuÊt
qu¶n lý.
- S¶n xuÊt ®i vµo chuyªn m«n ho¸ cao h¬n, ¸p dông
nhiÒu tiÕn bé khoa häc kü thuËt, lªn gi¸ trÞ s¶n phÈm thu
nhËp vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ ngµy cµng t¨ng.
- C¸c tµi s¶n còng nh s¶n phÈm thuéc quyÒn së h÷u
gia ®×nh vµ ®îc ph¸p luËt b¶o hé.
4. Tiªu chÝ nhËn d¹ng kinh tÕ trang tr¹i.
§Ó x¸c ®Þnh mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh c¬ së
trong n«ng nghiÖp cã ph¶i lµ trang tr¹i hay kh«ng, th× ph¶i
cã tiªu chÝ ®Ó nhËn d¹ng trang tr¹i cã c¨n cø khoa häc tiªu
chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i cÇn ph¶i hµm chøa ®îc ®Æc trng
c¬ b¶n cña trang tr¹i, nh»m ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cña
viÖc nhËn d¹ng trang tr¹i, chóng ta ®i vµo x¸c ®Þnh c¸c
tiªu chÝ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh còng nh mÆt ®Þnh lîng cña
trang tr¹i.
VÒ mÆt ®Þnh tÝnh, tiªu chÝ trang tr¹i biÓu hiÖn ®Æc
trng c¬ b¶n cña trang tr¹i lµ s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸.
VÒ mÆt ®Þnh lîng, tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i
th«ng qua c¸c chØ tiªu cô thÓ nh»m ®Ó nhËn d¹ng, ph©n
13
biÖt lo¹i c¬ së s¶n xuÊt nµo ®îc coi lµ trang tr¹i, lo¹i c¬
së nµo kh«ng ®îc coi lµ trang tr¹i vµ ®Ó ph©n lo¹i gi÷a
c¸c trang tr¹i víi nh vÒ quy m«.
C¸c lo¹i chØ tiªu cô thÓ chñ yÕu thêng dïng ®Ó x¸c
®Þnh tiªu chÝ ®Þnh híng cña trang tr¹i lµ tû suÊt hµng ho¸,
khèi lîng vµ gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng s¶n hh vµ c¸c chØ sè
phô, bæ sung thêng dïng lµ quy m« ®Êt trång trät, sè ®Çu
gia sóc, gia cÇm ch¨n nu«i, quy m« vèn ®Çu t, quy m«
lao ®éng sö dông, thu nhËp trªn ®¬n vÞ ®Êt ®ai, lao ®éng,
vèn ®Çu t...
Tuy nhiªn trong thùc tÕ thêng chØ chän 1, 2 chØ sè
tiªu biÓu nhÊt chØ râ ®îc, lîng hµng ho¸ ®îc ®Æc trng
c¬ b¶n nhÊt cña trang tr¹i vµ dÔ nhËn biÕt nhÊt.
Trªn thÕ giíi, ®Ó nhËn d¹ng thÕ nµo lµ mét trang tr¹i,
ë c¸c níc phæ biÕn chØ sö dông tiªu chÝ ®Þnh tÝnh chung
cã ®Æc trng lµ s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸, kh«ng ph¶i lµ
s¶n xuÊt tù tóc. ChØ cã mét sè Ýt níc sö dông tiªu chÝ
®Þnh lîng nh (Mü, Trung quèc).
ë Mü tríc ®©y cã quy ®Þnh mét c¬ së s¶n xuÊt ®îc
coi lµ trang tr¹i khi cã gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng s¶n hµng ho¸
®¹t 250USD trë lªn vµ hiÖn nay quy ®Þnh lµ 1000USD trë
14
lªn. ë Trung Quèc quy ®Þnh tiªu chÝ cña c¸c hé chuyªn
(t¬ng tù nh trang tr¹i ) cã tû suÊt hµng ho¸, 70 - 80% trë
lªn vµ gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸ cao gÊp 2 - 3 lÇn b×nh
qu©n cña c¸c hé n«ng d©n.
ë ViÖt Nam, kinh tÕ trang tr¹i míi h×nh thµnh trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nh÷ng ®· cã sù hiÖn diÖn hÇu hÕt c¸c
ngµnh s¶n xuÊt, N«ng, L©m nghiÖp, ë c¸c vïng kinh tÕ víi
c¸c quy m« vµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh ®a d¹ng,
nhng vµ lµ vÊn ®Ò míi nªn cha x¸c ®Þnh ®îc tiªu chÝ cô
thÓ ®Ó nhËn d¹ng vµ ph©n lo¹i trang tr¹i vÒ ®Þnh tÝnh vµ
®Þnh lîng.
§Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ trang tr¹i ë níc ta, tríc hÕt
nªn sö dông tiªu chÝ ®Þnh tÝnh, lÊy ®Æc trng s¶n xuÊt
n«ng s¶n hµng ho¸ lµ chñ yÕu nh kinh nghiÖm cña c¸c
níc, kh¸c víi tiÓu n«ng s¶n xuÊt tù tóc kh«ng ph¶i lµ
trang tr¹i. VÒ ®Þnh lîng lÊy chØ sè tû suÊt hµng ho¸ tõ 70
- 75% trë lªn vµ gi¸ trÞ s¶n lîng hµng ho¸ vît tréi gÊp 3
- 5 lÇn so víi hé n«ng d©n trung b×nh (trong níc, trong
vïng, trong ngµnh s¶n xuÊt).
VÒ quy m« c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña trang tr¹i níc ta
hiÖn x¸c ®Þnh lµ:
15
- Quy m« vèn tõ 40 triÖu ®ång trë lªn ®èi víi trang
tr¹i phÝa B¾c vµ Duyªn H¶i miÒn trung vµ 50 triÖu ®ång
trë lªn ®èi víi trang tr¹i Nam Bé vµ T©y Nguyªn.
- Quy m« ®Êt ®ai: DiÖn tÝch c©y hµng n¨m tõ 2 ha ®èi
víi trang tr¹i phÝa B¾c vµ 3 ha ®èi víi trang tr¹i Nam Bé.
- §èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i, sè ®Çu gia sóc quy
®Þnh cña tiªu chÝ trang tr¹i lµ tõ 10 con trë lªn ®èi víi
trang tr¹i ch¨n nu«i bß s÷a, 100 con trë lªn ®èi víi trang
tr¹i ch¨n nu«i lîn, nghÜa lµ tæng ®µn lîn cña trang tr¹i
ph¶i lµ 200 con trªn 1 n¨m, v× th«ng thêng mçi n¨m nu«i
2 løa.
5.§iÒu kiÖn ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i.
Kinh tÕ trang tr¹i lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh
c«ng nghiÖp ho¸ ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë c¸c níc
c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®i lªn
c«ng nghiÖp ho¸. Nã lµ ®éi qu©n tù chñ s¶n xuÊt n«ng s¶n
hµng ho¸ ë c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ lµ ®éi xung
kÝch trong s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ ë c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn. Kinh tÕ trang tr¹i ë mét quèc gia ®îc h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn khi héi tô nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ.
- §iÒu kiÖn cÇn ®èi víi trang tr¹i (®iÒu kiÖn vÜ m«)
16
+ Quèc gia ®ã ph¶i cã nÒn kinh tÕ ®· chuyªn m«n
ho¸ hoÆc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸.
+ Mçi quèc gia cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng hoµn chØnh,
trong ®ã thÞ trêng n«ng nghiÖp ®Çu vµo, ®Çu ra ®Òu lµ
hµng ho¸ .
+ Nhµ níc c«ng nhËn vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn
kinh tÕ trang tr¹i.
- §iÒu kiÖn ®ñ ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i.
+ Cã mét bé phËn d©n c cã nguyÖn väng, së thÝch
ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸. Ho¹t ®éng kinh
doanh trang tr¹i.
+ Ngêi chñ ph¶i cã tr×nh ®é kiÕn thøc qu¶n lý kinh
tÕ trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸.
+ Cã tiÒm n¨ng vÒ t liÖu s¶n xuÊt kinh doanh (vèn
®Êt ®ai, thiÕt bÞ).
Vèn s¶n xuÊt bao gåm vèn tù cã vèn ®i vay trong ®ã
vèn tù cã ph¶i chiÕm phÇn lín ph¶i cã ®ñ vèn th× c¸c ý ®å
cña chñ míi cã kh¶ n¨ng thùc thi. Cßn ®Êt ®ai lµ ®iÒu kiÖn
quan träng, lµ tiÒn ®Ò cho viÖc h×nh thµnh trang tr¹i.
Kh«ng cã ®Êt ®ai th× kh«ng thÓ coi lµ s¶n xuÊt n«ng
17
nghiÖp. Nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn kh«ng ®ßi hái ph¶i thËt ®Çy
®ñ ®ång bé, hoµn chØnh ngay tõ ®Çu mµ cã sù biÕn ®éng
vµ ph¸t triÓn qua tõng giai ®o¹n.
ë ViÖt Nam, sù ra ®êi cña h×nh thøc kinh tÕ trang tr¹i
gia ®×nh ®îc b¾t nguån tõ c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ
nãi chung vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu n«ng nghiÖp n«ng th«n
nãi riªng trong tõng n¨m gÇn ®©y.
ChØ thÞ 1400 cña Ban BÝ th (31/10/1981) vÒ kho¸n
s¶n phÈm ®Õn nhãm vµ ngêi lao ®éng cho phÐp gia ®×nh
chñ ®éng sö dông mét phÇn lao ®éng vµ thu nhËp song
cha thay ®æi g× vÒ quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt, vÉn
gi÷ chÕ ®é ph©n phèi theo ngµy c«ng. TiÕp ®Õn lµ nghÞ
quyÕt 10 cña Bé chÝnh trÞ (5/4/1988) ®· n©ng cao møc tù
chñ kinh doanh cña héi x· viªn trªn c¶ 3 mÆt. T liÖu s¶n
xuÊt, ®îc giao kho¸n ruéng ®Êt tõ 15 n¨m trë lªn, kh«ng
bÞ h¹n chÕ viÖc mua s¾m t liÖu kh¸c, tr©u, bß vµ nhiÒu
c«ng cô lao ®éng thuéc tµi s¶n tËp thÓ ®îc chuyÓn thµnh
së h÷u cña x· viªn, tæ chøc lao ®éng, tù ®¶m nhËn phÇn
lín c¸c kh©u trong quy tr×nh s¶n xuÊt vµ ph©n phèi (ngoµi
phÇn ®ãng gãp vµ trao ®æi tho¶ thuËn víi c¸c hîp t¸c x·,
x· viªn hëng toµn bé phÇn thu nhËp cßn l¹i xo¸ bá chÕ
®é hîp t¸c ph©n phèi theo ngµy c«ng).Tõ chç chØ ®îc lµm
18
chñ phÇn kinh tÕ gia ®×nh víi tÝnh c¸ch lµ s¶n phÈm phô,
qua kho¸n 100 ®Õn 10 hé x· viªn ®· trë thµnh chñ thÓ
chÝnh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ®ång thêi víi viÖc thõa
nhËn hé gia ®×nh n«ng d©n lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ,
®¶ng vµ nhµ níc tõng bíc t¹o dùng m«i trêng thÓ chÕ
thuËn lîi cho kinh tÕ hé gia ®×nh tù do ph¸t triÓn s¶n xuÊt
vµ dÞch vô, b×nh ®¼ng trong c¸c quan hÖ kinh tÕ. X¸c ®Þnh
nÒn kinh tÕ níc ta tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ cïng
tham gia s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù
qu¶n lý cña nhµ níc. LuËt ®Êt ®ai ®îc Quèc Héi th«ng
qua ngµy 14/7/1993 thùc hiÖn viÖc giao ®Êt l©u dµi trong
hé n«ng d©n, thõa nhËn n«ng d©n cã 5 quyÒn sö dông ®Êt.
Ngoµi ra nhµ níc cßn ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, c¸c
ch¬ng tr×nh dù ¸n nh»m hç trî vèn cho c¸c hé n«ng d©n
lµm giµu vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nh: chØ thÞ sè 202- vÒ cho
vay vèn s¶n xuÊt N«ng - L©m nghiÖp ®Õn hé s¶n xuÊt.
QuyÕt ®Þnh 327 - ct...råi quyÕt ®Þnh Trung ¬ng V kho¸ 7,
nghÞ quyÕt trung ¬ng I kho¸ VIII ®· v¹ch ra ®êng lèi
chiÕn lîc, t¹o ra bíc ngoÆt c¬ b¶n cho sù ®æi míi vµ
ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n nh ph¸t triÓn kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
n«ng nghiÖp, n«ng th«n nh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸
nhiÒu thµnh phÇn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp
19
theo híng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, g¾n t¨ng trëng
kinh tÕ víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ toµn diÖn kinh tÕ x· héi
ë ®Þa ph¬ng. §êng lèi chiÕn lîc trªn ®· gi¶i phãng vµ
ph¸t huy triÖt ®Ó mäi tiÒm n¨ng kinh tÕ hé gia ®×nh n«ng
d©n trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng, chuÈn bÞ nh÷ng
®iÒu kiÖn chÝn muåi cho sù ra ®êi cña mét h×nh thøc kinh
tÕ míi: kinh tÕ trang tr¹i.
§Õn nay kinh tÕ trang tr¹i ®· ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn trªn kh¾p c¸c vïng cña c¶ níc, ®Æc biÖt ph¸t triÓn
m¹nh ë miÒn nam, trung du vµ miÒn nói, ven biÓn. §·
xuÊt hiÖn m« h×nh trang tr¹i nh: trang tr¹i thuÇn n«ng,
trang tr¹i thuÇn l©m nghiÖp, trang tr¹i chuyªn ch¨n nu«i,
trang tr¹i chuyªn nu«i trång thuû s¶n, trang tr¹i ph¸t triÓn
tæng hîp n«ng l©m nghiÖp, n«ng ng nghiÖp, n«ng l©m
ng nghiÖp, kÕt hîp víi c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng
nghiÖp hoÆc dÞch vô...
20
PhÇn II
Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i
ë níc ta
1. Vµi nÐt vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i
ë mét sè níc trªn thÕ giíi.
Trªn thÕ giíi kinh tÕ trang tr¹i xuÊt hiÖn tõ cuèi thÕ
kû thø XVII ®Çu thÕ kû XVIII, tr¶i qua vµi thÕ kû tån t¹i
vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®îc kh¼ng ®Þnh lµ m« h×nh
kinh tÕ phï hîp ®ath hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt n«ng ng
nghiÖp ë mçi khu vùc, mçi quèc gia ®Òu cã ®iÒu kiÖn tù
nhiªn kh¸c nhau, phong tôc tËp qu¸n kh¸c nhau cho nªn
cã c¸c m« h×nh trang tr¹i kh¸c nhau.
Lo¹i h×nh trang tr¹i gia ®×nh sö dông søc lao ®éng
trong gia ®×nh lµ chÝnh, kÕt hîp thuª nh©n c«ng phô theo
mïa vô, lµ m« h×nh s¶n xuÊt phæ biÕn trong nÒn n«ng
nghiÖp thÕ giíi.
Ch©u ©u c¸i n«i cña cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp lÇn
I ®· xuÊt hiÖn h×nh thøc tæ chøc trang tr¹i n«ng nghiÖp s¶n