
Bài giảng Đa ối - ThS. Võ Châu Quỳnh Anh
Mô tả tài liệu
Mục tiêu học tập Bài giảng Đa ối nhằm liệt kê các nguyên nhân gây đa ối; triệu chứng của đa ối cấp và đa ối mãn; chẩn đoán phân biệt bệnh lý khác; hướng xử trí của đa ối. Mời bạn đọc cùng tham khảo.
Tóm tắt nội dung
ĐA ỐI
ThS. Võ Châu Quỳnh Anh
ĐA ỐI
Mục tiêu học tập
Liệt kê các nguyên nhân gây đa ối
Triệu chứng của đa ối cấp và đa ối mãn
Chẩn đoán phân biệt bệnh lý khác.
Hướng xử trí của đa ối
CHỨC NĂNG SINH LÝ CỦA NƯỚC ỐI
Túi ối được tạo ra khoảng ngày thứ 12 sau
khi trứng thụ tinh.
Thể tích nước ối tăng dần cho đến đầu của 3
tháng cuối thai kỳ và từ đó hằng định cho
đến khi thai đủ tháng.
Tuần thứ 37- 41 thể tích nước ối giảm đi
10%.
Tuần thứ 42 : thể tích nước ối giảm đi rất
nhanh 33% / tuần .
CHỨC NĂNG NƯỚC Ối
Bảo vệ thai khỏi các sang chấn lên tử cung.
Điều hoà thân nhiệt cho thai nhi.
Thai cử động tự do trong tử cung.
Trao đổi nước, điện giải giữa thai nhi và mẹ.
Giúp cho sự bình chỉnh của thai nhi.
Giúp xoá mở cổ tử cung.
Dịch ối thay đổi tuỳ thuộc vào :
Sự bài tiết của màng ối
Sự thẩm thấu của thành mạch
Nước tiểu của thai nhi.
Trong vòng một giờ có khoảng 350 - 375 ml
nước ối được thay thế.
NGUYÊN NHÂN ĐA Ối
Nguyên nhân về phía mẹ
Tiểu đường trước hoặc trong khi mang thai
Kháng thể kháng Rh và các bệnh tán huyết thứ phát
do kháng thể bất thường
Loạn dưỡng tăng trương lực cơ (ít gặp).
NGUYÊN NHÂN ĐA ỐI
Nguyên nhân rau thai
U mạch máu màng đệm có thể gây suy tim
thai nhi và dẫn đến tình trạng đa ối.
Các bệnh lý viêm nội mạc tử cung hoặc gây
thương tổn bánh rau (giang mai)
NGUYÊN NHÂN ĐA Ối
Nguyên nhân do thai
Bất thường hệ thần kinh trung ương thai nhi
(vô sọ, khuyết tật ống nơron thần kinh).
Khuyết tật cấu trúc hệ thống tiêu hoá (tắc ống
thực quản hoặc ống tiêu hoá).
Bất thường nhiễm sắc thể thai nhi.
Phù nhau thai.
Hội chứng truyền máu song thai
TRIỆU CHỨNG VÀ CHẨN ĐOÁN
Bình thường lượng nước ối : 300 - 800ml
Từ 800 -1500ml gọi là dư ối.
Đa ối khi lượng nước ối trên 2000ml
Tỷ lệ đa ối khoảng 0,2 - 1,6 %.
Đo chỉ số nước ối (A.F.I: amniotic fluid
index) qua siêu âm
Chẩn đoán đa ối khi A.F.I > 25 cm
ĐA Ối CẤP
Bụng lớn nhanh
Tử cung căng cứng và ấn đau
Tử cung to nhanh chèn ép vào cơ hoành gây
khó thở,suy hô hấp ở mẹ.
Không sờ được các phần thai nhi
Có dấu hiệu cục đá nổi.
Tim thai khó nghe hoặc nghe xa xăm.
ĐA Ối CẤP
Thăm âm đạo :
+Đoạn dưới căng phồng
+Cổ tử cung hé mở
+Đầu ối căng
Phù và giãn tĩnh mạch chi dưới do tĩnh mạch
chủ dưới bị chèn ép.
Đa ối cấp
Dị dạng thai nhi :Cần được loại trừ bằng
siêu âm
+Tắc nghẽn thực quản hoặc đoạn cao
của ống tiêu hoá
+Quái thai vô sọ
+Tật nứt cột sống (spina bifida)....
DIỄN TIẾN ĐA Ối CẤP
Xảy ra vào tuần thứ 16-20 thai kỳ
Thường gây chuyển dạ trước tuần thứ 28
Hoặc do đình chỉ thai nghén.
ĐA Ối MÃN
Chiếm 95% các trường hợp đa ối
Xảy ra vào những tháng cuối của thai kỳ.
Bệnh tiến triển chậm
ĐA Ối MÃN
Sản phụ cảm thấy nặng bụng, bụng căng
Khó thở, tim đập nhanh, mệt mỏi.
Tử cung căng to lớn hơn so với tuổi thai.
Có dấu hiệu sóng vỗ.
Sờ nắn khó thấy các cực của thai nhi và có
dấu hiệu cục đá nổi.
Thăm âm đạo thấy đoạn dưới căng phồng.
ĐA Ối MÃN
Siêu âm:
Giúp chẩn đoán xác định và phát hiện sớm
những bất thường của thai nhi và phần phụ.
Xét nghiệm nước ối:
Định lượng Feto – protein,
Acetylcholinestease, làm nhiễm sắc thể phát
hiện các khuyết tật ống thần kinh.
ĐA Ối MÃN
Các xét nghiệm tổng quát khác:
Tìm các bệnh có thể có của mẹ
Tiểu đường
Giang mai, nhiễm Toxoplasma
Nhóm máu và sàng lọc kháng thể ...
CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT
- Chửa trứng
- Song thai
- Bụng báng: không có dấu hiệu thai nghén
- Khối u buồng trứng:Khám lâm sàng và siêu
âm giúp chẩn đoán
- Bí tiểu cấp: nghi ngờ nên thông tiểu
ĐIỀU TRỊ
Đa ối cấp
Chọc ối: làm giảm các triệu chứng về hô
hấp cho mẹ. Đây chỉ là liệu pháp có tính chất
tạm thời.
Đình chỉ thai nghén bằng cách gây chuyển
dạ: Nếu thai nhi có dị dạng cấu trúc hoặc bất
thường nhiễm sắc thể, nhân viên y tế cần
phải tư vấn cho cặp vợ chồng
ĐIỀU TRỊ
Đa ối mãn
Chờ đợi cho thai nhi đủ tháng nếu không có các chỉ
định sản khoa khác.
Nhập viện : khó thở, đau bụng hoặc đi lại khó khăn
Điều trị nội khoa: Indomethacine có tác dụng làm
giảm lượng dịch ối tiết ra hoặc làm tăng sự tái hấp
thu nước ối, làm giảm lượng nước tiểu thai nhi thải
ra và làm tăng sự trao đổi dịch qua màng thai.Liều
dùng 1,5 – 3 mg/kg/ngày.
ĐIỀU TRỊ
Gây chuyển dạ: khi thai 38-39 tuần hoặc
thai phụ khó thở, đi lại khó khăn.
Bấm ối chủ động :làm giảm căng tử cung
và giúp chuyển dạ được tiến triển thuận lợi.
Khi tia ối chú ý đề phòng sa dây rốn.
Hỗ trợ cơn co tử cung bằng oxytocin truyền
tĩnh mạch.
Đề phòng nguy cơ chảy máu sau sinh do đờ
tử cung.
TIÊN LƯỢNG
Tỷ lệ tử vong chu sinh tăng cao
Tiên lượng con xấu dù trên siêu âm không
phát hiện các dị dạng thai.
Tỷ lệ tử vong trẻ cao : do đẻ non kèm với
thai bất thường (39%), sa dây rốn, nhau
bong non
Biến chứng mẹ : chảy máu do đờ tử cung,
nhau bong non, ngôi thai bất thường, rối loạn
hô hấp của mẹ.
THIỂU ỐI
Mục tiêu học tập
Định nghĩa được thiểu ối
Kể được các nguyên nhân của thiểu ối
Phân biệt thiểu ối sớm của thai kỳ và thiểu ối
trong giai đoạn cuối thai kỳ
Xác định được các vấn đề cơ bản trong điều trị
thiểu ối
THIỂU ỐI
Thiểu ối lượng nước ối giảm so với lượng
nước ối bình thường tính theo tuổi thai và ở
dưới đường bách phân (percentile) thứ 5.
Tỷ lệ thiểu ối khoảng 0,4 - 3,9%.
Thiểu ối xảy ra trong giai đoạn sớm của thai
kỳ thường có tiên lượng xấu
Thiểu ối : gây chèn ép dây rốn và đưa đến
suy thai
NGUYÊN NHÂN THIỂU ỐI
Nguyên nhân do mẹ: Bệnh lý có ảnh hưởng
đến tính thấm của màng ối và chức năng của
rau thai gây thai kém phát triển và chức năng
tái tạo nước ối như:
Bệnh cao huyết áp, tiền sản giật
Bệnh về lý về gan, thận...
NGUYÊN NHÂN THIỂU ỐI
Nguyên nhân do thai
Các bất thường bẩm sinh kèm theo thiểu ối:
Hệ thần kinh: Thai vô sọ- Não úng thuỷ- Thoát vị
não màng não
Hệ tiêu hoá: hiếm gặp Thoát vị rốn- Dò thực quản -
khí quản- Teo hành tá tràng
Hệ hô hấp: Giảm sản phổi
Hệ tiết niệu: Tắc nghẽn đường tiết niệu hoặc không
có thận: bất sản thận, nghịch sản thận, thận đa
nang.
NGUYÊN NHÂN
Thiểu ối trong thai chậm phát triển : xảy ra
sau một tình trạng thiếu oxy của bào thai,
giảm tưới máu phổi và giảm tiết dịch.
Nhiễm trùng bào thai
Thuốc kháng Prostaglandin hay hoá trị liệu
ung thư có thể gây thiểu ối.
Khoảng 30 % trường hợp không tìm thấy
nguyên nhân
TRIỆU CHỨNG - CHẨN ĐOÁN
BCTC nhỏ hơn so với tuổi thai
Thai cử động yếu.
Thủ thuật Leopol :
Cảm giác thấy rõ các phần thai nằm sát dưới
bàn tay mà không cảm thấy có nước ối
Khó làm động tác di động đầu thai nhi.
TRIỆU CHỨNG - CHẨN ĐOÁN
Siêu âm :
+Chỉ số nước ối thấp, thường dưới
đường percentile thứ 5 so với tuổi thai
+Hoặc khi tuổi thai sau 35 tuần có chỉ số
nước ối (AFI) ≤5, hoặc là buồng ối lớn nhất
có độ sâu ≤ 2 cm.
ĐIỀU TRỊ
-Chẩn đoán phân biệt với ối vỡ non.
-Khuyên các sản phụ đi khám thai định kỳ để
phát hiện bệnh lý của người mẹ và bất thường
của thai nhi.
-Thiểu ối không gây biến chứng gì cho mẹ
-Điều trị thay đổi tuỳ thuộc vào tình trạng thai.
ĐIỀU TRỊ
Khi có thiểu ối phải khảo sát kỹ hình thái thai
, chức năng hệ tiết niệu thai nhi.
Nếu AFI trong khoảng 5 - 24 biểu hiện nước
ối trong giới hạn bình thường
ĐIỀU TRỊ
Khi thai chưa đủ tháng
Thiểu ối không có dị dạng bẩm sinh lớn:
Khuyên bệnh nhân nằm nghiêng trái
Kiểm soát các bệnh lý đi kèm
Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ
nhằm cải thiện tuần hoàn TC- nhau thai
Giữ thai phát triển đến trên 35 tuần.
ĐIỀU TRỊ
Thiểu ối có dị dạng cấu trúc thai nhi ,cần làm
thêm các xét nghiệm để :
Xác định các bất thường có khả năng
điều trị không ?
Có bất thường về nhiễm sắc thể không ?
Quyết định điều trị giữ thai hay đình chỉ
thai nghén.
ĐIỀU TRỊ
Thai chậm phát triển trong tử cung mà không tìm
được nguyên nhân : xử trí tuỳ thuộc vào diễn tiến
của tình trạng suy thai trong tử cung.
Thai chậm phát triển trong tử cung ở quý ba và có
thiểu ối là dấu hiệu nặng của tình trạng chậm tăng
trưởng thai.
Cần cân nhắc khả năng chấm dứt thai kỳ được khi
có tình trạng suy thai và/hoặc phổi thai nhi đã trưởng
thành
ĐIỀU TRỊ
Khi thai đủ tháng
Thiểu ối :theo dõi bằng monitoring.
Trong khi làm test đả kích có xuất hiện tim thai chậm
hay Dip biến đổi thì cần chỉ định mổ lấy thai để chấm
dứt thai kỳ.
Nếu làm test đả kích mà nhịp tim thai vẫn trong giới
hạn bình thường thì cần đánh giá thêm chỉ số
Bishop để có chỉ định khởi phát chuyển dạ.
ĐIỀU TRỊ
Trong chuyển dạ
Thiểu ối làm tăng nguy cơ suy thai và đẻ khó
vì chèn ép dây rốn và thai khó bình chỉnh tốt
trong chuyển dạ
Cần phải theo dõi sát các yếu tố chuyển dạ
để có tiên lượng và xử trí kịp thời.
BIẾN CHỨNG
Thai trải qua thiểu ối kéo dài có thể mang
những hậu quả do thiểu ối : thiểu sản phổi, dị
dạng mặt và xương (loạn sản xương hông, cụt
chi, vẹo chân và các khiếm khuyết khác ở chi).
Thiểu ối thường gây thiểu sản phổi vì
- Do bị chèn ép vào lồng ngực làm giảm các cử
động của phổi
- Giảm các cử động thở của thai nhi
- Do phổi kém phát triển.
TIÊN LƯỢNG
Tiên lượng
Thai thường xấu với tỷ lệ chết cao với những
trường hợp thiểu ối ở giai đoạn sớm của thai
kỳ.