Bệnh học và điều trị nội khoa ( Kết hợp Đông - Tây y) part 7

− Sang th−¬ng x¶y ra ë nh÷ng m¹ch m¸u cã ®−êng kÝnh nhá cã tinh lan táa vâng m¹c, bÖnh lý cÇu thËn vµ bÖnh lý thÇn kinh. − C¬ chÕ bÖnh sinh cña sang th−¬ng m¹ch m¸u nhá ch−a râ. còng lµm nÆng thªm bÖnh lý vi m¹ch ë vâng m¹c vµ thËn. − Sang th−¬ng ®−îc m« t¶ cña m¹ch m¸u nhá lµ sù dµy lªn cña mµng ®¸y mao m¹ch vµ líp d−íi néi m¹c cña c¸c tiÓu ®éng m¹ch. sù biÕn mÊt cña c¸c tÕ bµo chu b× bao quanh vµ n©ng ®ì m¹ch nµy hay gÆp trong bÖnh lý vâng m¹c vµ thËn. − Thay ®æi c¬ b¶n: thay ®æi sím nhÊt ë vâng m¹c lµ c¸c mao qu¶n t¨ng tÝnh néi m¹c mao qu¶n vµ sù biÕn mÊt cña c¸c tÕ bµo chu b× bao Ngoµi ra cßn cã hiÖn t−îng xuÊt huyÕt vµ − Sang th−¬ng t¨ng sinh: chñ yÕu do t©n t¹o m¹ch m¸u vµ hãa sÑo. kÝch thÝch sù t¨ng sinh m¹ch m¸u kh«ng râ, cã gi¶ thiÕt cho r»ng nguyªn chøng trÇm träng cña sang th−¬ng t¨ng sinh lµ xuÊt huyÕt trong dÞch thÓ ®−êng h¬n 80% bÖnh nh©n sÏ cã bÖnh lý vâng m¹c, kho¶ng 7% sÏ bÞ mï. §©y th−êng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y tö vong cña bÖnh tiÓu − T×nh tr¹ng x¬ cøng ®éng m¹ch tíi vµ ®éng m¹ch ®i khái vi cÇu thËn. − ë vi cÇu thËn, ng−êi ta cã thÓ thÊy 2 lo¹i sang th−¬ng: Tuy nhiªn kh«ng cã sù liªn quan mËt thiÕt gi÷a sang th−¬ng vi thÓ vµ Cã thÓ khi lµm sinh thiÕt thËn ®· cã sang th−¬ng nh−ng sµng cã biÕn chøng thËn, ng−êi ta cã thÓ nghÜ lµ ®· cã thay ®æi vi thÓ. suy thËn trªn bÖnh nh©n bÞ tiÓu ®−êng. §a sè c¸c bÖnh nh©n bÞ biÕn chøng thËn ®ång thêi cã thay ®æi ë ®¸y m¾t nh−ng nhiÒu bÖnh nh©n cã thay ®æi ë ®¸y m¾t l¹i kh«ng cã triÖu chøng râ rµng BiÕn chøng thÇn kinh ¶nh h−ëng lªn mäi c¬ cÊu cña hÖ thÇn kinh cã lÏ BiÕn chøng g©y nhiÒu khã kh¨n cho bÖnh nh©n dï Ýt khi g©y tö Tham gia vµo c¬ chÕ sinh bÖnh do rèi lo¹n chuyÓn hãa dÉn tíi gi¶m BiÕn chøng thÇn kinh hay gÆp ë bÖnh nh©n tiÓu ®−êng lµ: − Viªm ®¬n d©y thÇn kinh còng cã thÓ x¶y ra nh−ng hiÕm: triÖu chøng cæ tay rít, bµn ch©n rít hoÆc liÖt d©y thÇn kinh III, IV, VI, bÖnh cã thÓ tù BÖnh nh©n cßn cã thÓ bÞ ®au theo rÔ thÇn phÇn th©n trªn, tay vµ mÆt, nhÊt lµ khi ngñ tèi vµ sau khi ¨n c¸c Th−êng do phèi hîp biÕn chøng thÇn kinh, biÕn chøng m¹ch m¸u vµ biÕn trïng mµ th−êng phèi hîp c¸c lo¹i vi trïng Gram d−¬ng, vi trïng Gram ©m vµ BiÕn chøng cÊp tÝnh cña bÖnh tiÓu ®−êng tuyÖt ®èi kÌm theo sù gia t¨ng nhiÒu Ýt cña c¸c hormon chèng insulin nh− − ThiÕu insulin: t¨ng glucose huyÕt. − Glucose kh«ng vµo ®−îc tÕ bµo c¬ vµ tÕ bµo mì. vµ t¨ng sù t©n sinh ®−êng ®Ó phãng thÝch glucose vµo m¸u vµ gia t¨ng c¸c chÊt cÇn cho sù t©n sinh ®−êng ®Õn gan (nh− − T¨ng glucose huyÕt ®−a ®Õn rèi lo¹n n−íc vµ ®iÖn bµo -> lóc ®Çu t¨ng thÓ tÝch huyÕt t−¬ng -> t¨ng l−îng m¸u ®Õn vi − T¨ng thÓ cetone huyÕt: + Ceton lµ n¨ng l−îng cã thÓ ®−îc sö dông bëi c¬ tim, c¬ v©n, th−êng nã cã thÓ øc chÕ sù ly gi¶i m« mì, cã lÏ do kÝch thÝch sù Sù øc chÕ ly gi¶i m« mì nµy kh«ng cã trong t×nh tr¹ng Nång ®é thÓ ceton khi ®ã t¨ng rÊt nhiÒu so víi sù sö dông vµ t¨ng nhanh huyÕt t−¬ng ®Õn 100 - 300mg% (b×nh th−êng d−íi trong m¸u sÏ gi¶m vµ khi kh¶ n¨ng bï trõ bÞ v−ît qu¸ pH m¸u + BÖnh nh©n sÏ cã nhÞp thë s©u Kussmaul ®Ó t¨ng th¶i CO2. c¸c acid cetonic qua thËn d−íi thÓ muèi natri vµ gi¶m sù c¶m thô cña c¬ tim víi néi sinh. − Tho¸i biÕn chÊt ®¹m vµ t¨ng acid amin trong m¸u: + Gi¶m insulin vµ t¨ng c¸c hormon chèng insulin trong huyÕt t−¬ng. + Thñy ph©n ®¹m ë c¬: alanin (acid amin chÝnh cña sù t©n sinh ®−êng) − Trªn bÖnh nh©n thiÕu insulin tuyÖt ®èi: x¶y ra ë tiÓu ®−êng trÎ trªn 83% − Trªn bÖnh nh©n thiÕu insulin t−¬ng ®èi: khi cã mét trong nh÷ng nguyªn + NÕu ch−a biÕt bÖnh nh©n cã tiÓu ®−êng, hái bÖnh sö sÏ cã gµy nhanh, + Trong n−íc tiÓu: ®−êng niÖu > 20g/l, cã ceton trong n−íc tiÓu. NÕu ®· biÕt cã bÖnh tiÓu ®−êng, theo dâi n−íc tiÓu thÊy b¾t ®Çu cã nhiÔm ceton, sÏ t¨ng nhiÒu insulin nhanh cho ®Õn khi hÕt ceton trong n−íc hiÖn vµ ®é trÇm träng cña triÖu chøng n«n, ®i ngoµi, c¸c thuèc ∗ K+ m¸u r−íc khi ®iÒu trÞ cã thÓ b×nh th−êng t¨ng hoÆc gi¶m. ∗ Na+ cã thÓ b×nh th−êng, t¨ng hoÆc gi¶m. ∗ Urª huyÕt t¨ng, mét phÇn do tho¸i biÕn chÊt ®¹m, cã thÓ do + Trong nh÷ng giê ®Çu tiªn bÖnh nh©n cã thÓ bÞ trôy tim m¹ch, nhiÔm toan + BÖnh nh©n h«n mª nÆng vµ n»m l©u cã thÓ bÞ xÑp phæi, loÐt da, nhiÔm §©y lµ biÕn chøng cÊp tÝnh th−êng x¶y ra trªn bÖnh nh©n bÞ tiÓu ®−êng cã ®−êng huyÕt cao kÐo dµi kÌm víi t×nh tr¹ng kiÖt n−íc mµ bÖnh nh©n kh«ng − TriÖu chøng toµn ph¸t sÏ kh«ng x¶y ra cho ®Õn khi thÓ tÝch m¸u gi¶m − ¸p lùc thÈm thÊu m¸u t¨ng ®Õn 350 - 450mobm/l (b×nh th−êng 300 − ThÓ cetones kh«ng cã hay d−¬ng tÝnh Ýt. − Trong n−íc tiÓu: ®−êng cao, Na+ thÊp, K+ do bÖnh nh©n dïng insulin hoÆc sulfamid h¹ ®−êng huyÕt qu¸ + H¹ ®−êng huyÕt cÊp tÝnh: bÖnh nh©n c¶m thÊy buån n«n, chãng mÆt, cho 10 - 20g glucose triÖu chøng sÏ hÕt, nÕu kh«ng bÖnh nh©n sÏ ®i + H¹ ®−êng huyÕt tõ tõ vµ nÆng: bÖnh nh©n nhøc ®Çu, rèi lo¹n tri gi¸c, bÖnh nh©n cã thÓ bÞ giËt c¬, kinh giËt, ®éng kinh, cã nh÷ng c¶m gi¸c − Tiªm tÜnh m¹ch dung dÞch ®−êng −u tr−¬ng 30% 50ml (25g) bÖnh nh©n − HoÆc cã thÓ tiªm glucagon 0,5mg d−íi da hoÆc tiªm b¾p, hoÆc tiªm tÜnh − Khi tØnh l¹i cho bÖnh nh©n ¨n ra lµ mét biÕn chøng cña ®iÒu trÞ, nÕu bÖnh nh©n ®−îc h−íng dÉn kü, theo dâi kü, cã thÓ ngõa ®−îc biÕn chøng nµy. hoÆc trªn bÖnh nh©n suy kiÖt, sinh bÖnh lý häc cña h¹ ®−êng huyÕt trë nªn − BÖnh khëi ®Çu mau, h«n mª thËt sù, bÖnh nh©n cã nhÞp thë ©m tÝnh (víi ng−êi lín tuæi ®Ò phßng h¹ ®−êng huyÕt khi dïng uèc liÒu cao, hoÆc cã kÌm theo c¸c nguyªn nh©n g©y h¹ ®−êng huyÕt h− kh«ng ¨n ®−îc, cã suy gan hoÆc suy thËn, tæng tr¹ng qu¸ c©n nÆng hîp lý gÇn víi h»ng sè sinh lý, ®èi víi ®¸i th¸o ®−êng h«n mª t¨ng ®−êng huyÕt, suy thËn, ho¹i tö chi do t¾c m¹ch, viªm ®iÒu trÞ cã hiÖu qu¶ ®¸i th¸o ®−êng cÇn cã sù ®ãng gãp cña nhiÒu gµnh, chuyªn khoa; cÇn cã sù phèi hîp cña nhiÒu ph−¬ng ph¸p nh−: Ó bÖnh nh©n cã thÓ phèi hîp tèt víi thÇy thuèc trong ®iÒu trÞ vµ hËn biÕt c¸c biÕn chøng nguy hiÓm nh− h¹ ®−êng huyÕt, nhiÔm + BiÕt c¸ch tù theo dâi ®−êng huyÕt, ®−êng niÖu (nÕu cã ®iÒu kiÖn). + BiÕt lîi Ých cña rÌn luyÖn c¬ thÓ vµ c¸ch thùc hiÖn sao cho phï hîp víi BÖnh ®¸i th¸o ®−êng sÏ ®−îc ®iÒu trÞ tèi −u khi bÖnh nh©n cã th«ng tin − Kü thuËt theo dâi ®−êng huyÕt vµ ®−êng niÖu. − Ho¹t ®éng thÓ lùc vµ th¸i ®é t©m thÇn trong cuéc sèng. − Thøc ¨n cã nhiÒu glucid lµm cho ®−êng huyÕt t¨ng nhiÒu sau khi ¨n, thøc ¨n cã nhiÒu lipid dÔ g©y x¬ v÷a ®éng m¹ch ë ng−êi ®¸i th¸o ®−êng. V× thÕ ®iÒu c¬ b¶n trong chÕ ®é dinh d−ìng cña bÖnh nh©n ®¸i th¸o ®−êng lµ ph¶i h¹n chÕ glucid ®Ó tr¸nh t¨ng ®−êng huyÕt sau khi ¨n vµ Kho¶ng ≤ 10% bÖnh nh©n ®¸i th¸o ®−êng typ 2 ¸p dông chÕ ®é ¨n gi¶m − Nhu cÇu vÒ n¨ng l−îng: ng−êi bÖnh ®¸i th¸o ®−êng còng cã nhu cÇu n¨ng Trong c¸c s¸ch vÒ dinh d−ìng vµ ®iÒu trÞ, vµ c¸c s¸ch chuyªn khoa ®¸i Ng−êi bÖnh ®¸i th¸o ®−êng cã thÓ ¨n: + Kh«ng h¹n chÕ c¸c lo¹i thøc ¨n cã ≤ 5% t¸c dông chèng t¸o bãn; gi¶m t¨ng ®−êng huyÕt, ng−êi giµ cã thÓ dïng c¸c chÊt t¹o vÞ ngät. C¸c chÊt nµy th−êng cã ®é ngät cao h¬n nhiÒu lÇn so víi ®−êng th−êng dïng lµ sucrose, mét sè cÊp thªm n¨ng l−îng hoÆc rÊt Ýt kh«ng ®¸ng kÓ, cã thÓ ®−îc dïng thay − Thay ®æi chÕ ®é ¨n lµ quan träng víi tÊt c¶ mäi lo¹i ®¸i th¸o ®−êng kÓ c¶ + C¸c môc tiªu cña ®iÒu trÞ b»ng chÕ ®é ¨n kh¸c nhau tïy thuéc vµo: • Cã c¸c biÕn chøng cña tiÓu ®−êng. • Vµ c¶ theo së thÝch, kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ yªu cÇu cña bÖnh nh©n. + C¸c môc tiªu cña calo ®Æt ra cÇn ph¶i ®¹t ®−îc vµ gi÷ v÷ng c©n nÆng lý t−ëng, gi¶m calo chØ ®Æt ra khi bÖnh nh©n qu¸ bÐo. bÖnh nh©n dïng mét chÕ ®é insulin hoÆc thuèc sulfamid h¹ ®−êng ®−êng huyÕt mµ cßn lµm gi¶m x¬ v÷a ®éng m¹ch vµ c¸c biÕn chøng Thøc ¨n cã l−îng ®−êng cao ph¶i h¹n chÕ nh−ng vÉn ph¶i cã ®Ó c©n víi c¸c bÖnh nh©n cã biÕn chøng thËn ph¶i giíi h¹n l−îng Thøc ¨n cã sîi cã thÓ lµm chËm sù hÊp thu ®−êng vµ thøc ¨n cã chøa keo, c¸m, cã thÓ lµm gi¶m ®−êng ®ång thêi h¹ • C¸c chÊt ngät nh©n t¹o cã thÓ dïng thay ®−êng trong n−íc uèng vµ • R−îu øc chÕ h×nh thµnh glycogen ë gan vµ cã thÓ lµm h¹ ®−êng huyÕt ë bÖnh nh©n dïng insulin hoÆc thuèc h¹ ®−êng huyÕt. • R−îu cã chøa ®−êng còng cã thÓ g©y t¨ng ®−êng huyÕt. − Y häc cæ truyÒn còng rÊt chó ý ®Õn vÊn ®Ò tiÕt chÕ trong ®iÒu trÞ tiªu • H¹n chÕ c¸c chÊt cao l−¬ng mü vÞ; gi¶m ¨n c¸c chÊt cay, bÐo, ngät. • Gi¶m mì ®Ó tr¸nh nª trÖ, h¹i tú vÞ, kh«ng cã lîi cho ng−êi bÖnh. c¬ thÓ lµm hao thªm t©n dÞch vèn ®· cã trªn bÖnh nh©n, do ®ã lµm t¨ng bÖnh vµ dÔ g©y biÕn chøng. − ë ng−êi b×nh th−êng: viÖc sö dông ®−êng t¨ng lªn khi c¬ b¾p ho¹t ®éng, − ë ng−êi ®¸i th¸o ®−êng: khi tËp luyÖn ®−êng huyÕt t¨ng lªn râ rÖt vµ t×nh tr¹ng nhiÔm ceton cã thÓ x¶y ra khi bÖnh tiÓu ®−êng kh«ng ®−îc kiÓm so¸t tèt, hoÆc sù h¹ ®−êng huyÕt cã thÓ nÆng do l−äng insulin ®−a Mét kÕ ho¹ch ¨n cÈn träng vµ cã ®Þnh møc lµ rÊt cÇn thiÕt khi bÖnh nh©n ®ang ®−îc ®iÒu trÞ insulin ®ång thêi víi viÖc t¨ng TËp luyÖn nÆng cã thÓ h¹i cho bÖnh nh©n ®¸i th¸o ®−êng; t¨ng nguy c¬ biÕn chøng m¹n nh− tim m¹ch, thÇn RÌn luyÖn c¬ thÓ cã t¸c dông tèt, nh−ng cÇn cã sù ph©n biÖt gi÷a ®¸i th¸o ®−êng typ 1 vµ ®¸i th¸o ®−êng typ 2, ng−êi bÖnh cã thÓ tham gia hÇu nh− tÊt + Nªn tËp theo nhãm (d−ìng sinh, th¸i cùc quyÒn) ®Ó cã thÓ ®éng viªn + BÖnh nh©n cã hay kh«ng cã c¸c biÕn chøng cña ®¸i th¸o ®−êng. + Kh¸m m¾t, nÕu cã viªm vâng m¹c t¨ng sinh ph¶i ®îi cho ®Õn khi ®iÒu − RÌn kuyÖn c¬ thÓ ®èi víi ®¸i th¸o ®−êng typ 1: tr−êng hîp nµy sÏ kh«ng − RÌn kuyÖn c¬ thÓ ®èi víi ®¸i th¸o ®−êng typ 2: Trong ®¸i th¸o ®−êng type 2, rÌn luyÖn c¬ thÓ cã t¸c dông ®iÒu chØnh ®−êng huyÕt th«ng qua c¬ chÕ lµm gi¶m t×nh tr¹ng kh¸ng cña rÌn luyÖn c¬ thÓ ®èi víi ®¸i th¸o ®−êng type 2 lµ c¶i thiÖn kiÓm so¸t + Lµm gi¶m sù kh¸ng insulin vµ t¸c dông tèt nh− ®èi víi ®¸i th¸o ®−êng BÖnh nh©n ®¸i th¸o ®−êng typ 2 nÕu chØ ®iÒu trÞ ®¬n thuÇn b»ng chÕ ®é dinh d−ìng th× kh«ng ph¶i lo l¾ng vÒ viÖc h¹ ®−êng huyÕt x¶y ra khi tËp luyÖn, nh−ng nÕu ®iÒu trÞ b»ng c¸c sulfamid gi¶m ®−êng huyÕt th× còng cÇn chó ý t×nh tr¹ng h¹ ®−êng huyÕt vÉn cã thÓ x¶y ra, nÕu kh«ng chó ý tu©n thñ − YHCT trong bÖnh nµy khuyªn ng−êi bÖnh tËp d−ìng sinh nhÑ nhµng, th− Gåm ®iÒu trÞ b»ng insulin, hoÆc thuèc uèng h¹ ®−êng huyÕt chän thuèc ph¶i c©n nh¾c cÈn thËn tíi t¸c dông phô cã thÓ tæn h¹i tíi viÖc ®iÒu trÞ bÖnh vµ lµm nÆng lªn c¸c biÕn chøng cña tiÓu ®−êng. − §èi víi §T§ typ 1, cÇn ®Õn chuyªn gia vÒ néi tiÕt ®Ó ®−îc ®iÒu chØnh ®−êng huyÕt b»ng insulin vµ c¸c chÕ ®é theo dâi nghiªm nhÆt trong ®iÒu trÞ vµ phßng tr¸nh c¸c biÕn trÞ liÖu (®iÒu trÞ c¸c biÕn chøng kÌm theo nÕu cã): biÕn chøng cña bÖnh mµ cã quyÕt ®Þnh chän lùa c¸ch phèi hîp bÖnh nh©n cã l−îng ®−êng huyÕt ≥ 6,5mmol/l vµ ≤ − ChÕ ®é ¨n: tiÕt chÕ c¸c lo¹i thøc ¨n cung cÊp ®−êng. − Theo dâi ®−êng huyÕt th−êng xuyªn: sau khi ¸p dông c¸c chÕ ®é theo dâi nÕu l−îng ®−êng huyÕt vÉn ch−a trë vÒ møc b×nh th−êng th× cÇn chó ý Khi bÖnh nh©n cã ®−êng huyÕt ≥ 126mg/dl hoÆc ≥ 7mmol/l vµ ≤ 180mg/dl ®−îc chÈn ®o¸n lµ ®¸i th¸o ®−êng typ 2, ch−a cã biÕn chøng − ChÕ ®é ¨n: tiÕt chÕ c¸c lo¹i thøc ¨n cung cÊp ®−êng. − Theo dâi ®−êng huyÕt th−êng xuyªn. a. §èi víi thÓ kh«ng cã kiªm chøng hoÆc biÕn chøng − PhÐp trÞ: d−ìng ©m thanh nhiÖt. − Nh÷ng bµi thuèc vµ c«ng thøc huyÖt sö dông: vµ nghiªn cøu ghi nhËn t¸c dông h¹ ®−êng huyÕt c¶ trªn thùc nghiÖm lÉn l©m sµng trªn bÖnh nh©n §T§ typ 2 ch−a cã biÕn chøng cã ®−êng huyÕt ≥120mg h»ng ngµy cho ng−êi bÞ §T§ gióp æn ®Þnh ®−êng huyÕt khi ®· ®−a ®−îc ®−êng thuèc nµy cã bæ cã t¶, kiªm trÞ tam ©m, trÞ ©m h− háa v−îng triÒu nhiÖt, − N−íc s¾c sinh ®Þa cã t¸c dông h¹ ®−êng huyÕt râ trªn sóc vËt thùc nghiÖm cã ®−êng huyÕt cao, còng cã thÓ lµm cho ®−êng huyÕt b×nh − N−íc s¾c tri mÉu cã t¸c dông kh¸ng khuÈn m¹nh trªn c¸c lo¹i trùc ®−êng huyÕt trong thÓ phÕ vÞ t¸o nhiÖt. − N−íc s¾c s¬n thï cã t¸c dông øc chÕ tô cÇu vµng, trùc khuÈn lþ vµ h¹ − Ngò vÞ tö trªn thùc nghiÖm cã t¸c dông t¨ng chøc n¨ng cña tÕ bµo miÔn hoµng liªn 30g) cã t¸c dông d−ìng ©m thanh nhiÖt. − Nh÷ng bµi thuèc vµ c«ng thøc huyÖt sö dông: chñ trÞ bµi nµy lµ thiªn vÒ phÕ vÞ nhiÖt qu¸ lµm tæn hao t©n dÞch. c. §èi víi thÓ l©m sµng thiªn vÒ vÞ ©m h− râ − PhÐp trÞ: d−ìng vÞ, sinh t©n. d. §èi víi thÓ l©m sµng thiªn vÒ thËn ©m h−, thËn d−¬ng h− − PhÐp trÞ: t− ©m, bæ thËn, sinh t©n dÞch (cho thËn ©m h−); «n bæ thËn, s¸p f. §èi víi thÓ cã kiªm chøng (hoÆc biÕn chøng) Dïng c¸c chÕ ®é ¨n vµ tËp luyÖn nh− ®èi víi thÓ kh«ng cã kiªm Thiªn v−¬ng bæ t©m ®¬n (gåm: sinh ®Þa 30g, ngò vÞ tö 6g, nh©n s©m 6g, Ngoµi ra, ®èi víi lo¹i ®¸i th¸o ®−êng cã ®−êng huyÕt cao trong m¸u, cã hiÖn diÖn ®−êng trong n−íc tiÓu vµ nhiÒu biÕn chøng nªn kÕt hîp víi c¸c chuyªn gia néi tiÕt häc theo dâi vµ ®iÒu trÞ cho bÖnh träng khi sö dông ch©m cøu trªn bÖnh nh©n ®¸i th¸o ®−êng, cÇn v« − ThÓ ch©m: cã thÓ chän c¸c huyÖt sau: l−îng trªn cã thÓ dïng mçi ngµy cho bÖnh nh©n ®¸i th¸o ®−êng cã kÌm theo KÕt qu¶ nghiªn cøu ghi nhËn bµi thuèc cã t¸c dông h¹ ®−êng huyÕt ®èi víi bÖnh nh©n cã ®−êng huyÕt lóc ®ãi > 120mg% nh−ng d−íi < 190mg% sau 4 Ngoµi ra ®èi víi bÖnh nh©n cã l−îng ®−êng cao h¬n cã thÓ phèi hîp víi c¸c thuèc h¹ ®−êng huyÕt cña T©y y, khi ®−êng huyÕt ®· æn ®Þnh D. Do ho¶ nhiÖt l−u tÝch l¹i, c¬ thÓ s½n cã ©m h− 2. Ho¶ nhiÖt l−u tÝch l©u ngµy, nÕu gÆp c¬ thÓ cã thiªn quý suy dÔ sinh E. Cã thÓ c¶ 3 thÓ phÕ, tú, thËn 3. TriÖu chøng ®Æc tr−ng cña §T§ thÓ vÞ ©m h− lµ ng©n, cóc hoa, huyÒn s©m, h¹ kh« th¶o, bå c«ng anh) cã vai trß vµ t¸c dông 6. VÞ thuèc huyÒn s©m trong bµi T¨ng dÞch thang (gåm: sinh ®Þa, huyÒn vÞ ©m h− cã t¸c dông vµ vai trß C. T− ©m, nhuËn huyÕt, sinh t©n: vai trß thÇn b¸ tö nh©n, t¸o nh©n, chu sa) cã chØ ®Þnh ®iÒu trÞ §T§ thÓ 8. HuyÖt thiÕu th−¬ng th−êng ®−îc chän ®iÒu trÞ §T§ thÓ cã triÖu chøng D. VÞ ©m h− cã kiªm chøng kh¸t E. ThËn ©m h− cã kiªm chøng kh¸t 9. Bµi thuèc d−ìng ©m thanh nhiÖt (gåm: sinh ®Þa, th¹ch cao, thæ hoµng huyÒn s©m, h¹ kh« th¶o) chØ ®Þnh ®iÒu trÞ §T§ cã kiªm chøng E. Cã thÓ chØ ®Þnh c¶ 4 tr−êng hîp trªn 2. Tr×nh bµy ®−îc nguyªn nh©n, bÖnh sinh vµ ph©n tÝch ®−îc sinh bÖnh 3. Tr×nh bµy ®−îc chÈn ®o¸n bÐo ph× cïng c¸c nguy c¬ vµ biÕn chøng 4. Nªu ®−îc c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c ph−¬ng ph¸p phèi hîp trong ®iÒu trÞ 5. Tr×nh bµy ®−îc øng dông ®iÒu trÞ 4 thÓ l©m sµng bÐo ph× theo YHCT. 6. Ph©n tÝch ®−îc c¸c bµi thuèc ¸p dông ®iÒu trÞ bÐo ph×. Cã sù liªn quan chÆt chÏ gi÷a bÐo ph× vµ t×nh tr¹ng dinh d−ìng qu¸ møc ph× lµ mét yÕu tè lµm t¨ng tû lÖ bÖnh tËt, t¨ng tû lÖ tö vong, gi¶m n¨ng suÊt BÐo ph× lµ mét bÖnh vÒ dinh d−ìng th−êng gÆp vµ cã nhiÒu h−íng gia t¨ng ë kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi, nhÊt ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cã tíi − Tuæi: 2% lóc 6 - 7 tuæi; 7% lóc tuæi dËy th× vµ cao nhÊt xuÊt hiÖn ë løa − Giíi: th−êng gÆp ë n÷ giíi nhiÒu h¬n nam giíi, tÇn suÊt 25% ë giíi n÷ vµ − §Þa d−: cã nh÷ng vïng bÐo ph× gÆp nhiÒu h¬n vïng kh¸c, ngay trong mét miÒn T©y chØ cã 17% vµ ë Paris lµ thÊp nhÊt. − §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi: bÐo ph× cã liªn quan ®Õn chÕ ®é dinh d−ìng, bÐo ph× chñ yÕu lµ ®¸nh gi¸ sù gia t¨ng cña khèi mì. 20mm ë nam vµ > 25mm ë n÷ lµ cã bÐo ph×. Tû lÖ ≥ 1 ®èi víi nam vµ ≥ 0,8 ®èi víi n÷ lµ cã bÐo ph×. − C«ng thøc Lorentz ®−îc x¸c lËp qua nh÷ng c«ng tr×nh nh©n tr¾c häc, c¸c − ChØ sè khèi c¬ thÓ (hay cßn gäi lµ chØ sè BMI > 27 lµ bÐo ph×, vµ BMI > 30 lµ bÐo ph× bÖnh lý. Theo YHCT h×nh thÓ con ng−êi ph©n thµnh 3 lo¹i lµ: ph×, cao vµ nhôc BÖnh bÐo ph× theo YHCT kh«ng liªn quan ®Õn thÓ tr¹ng ph×, cao, nhôc nguyªn nh©n ¨n uèng kh«ng c©n ®èi (kh«ng qu©n b×nh) hoÆc sau khi m¾c c¸c §a sè bÐo ph× lµ tiªn ph¸t vµ cã liªn quan ®Õn di truyÒn, n¨m 1995 ®· − Kho¶ng 69% ng−êi bÐo ph× cã cha hoÆc mÑ bÐo ph×; 18% c¶ cha vµ mÑ ®Òu bÐo ph×; chØ cã 7% lµ bÐo ph× mµ cha mÑ cã c©n nÆng b×nh th−êng. − Ph©n ®Þnh gi÷a vai trß cña di truyÒn vµ vai trß cña dinh d−ìng thËt sù − Tæn th−¬ng vïng h¹ ®åi g©y ¨n nhiÒu: vïng h¹ ®åi cã vai trß ®iÒu hßa ¨n − Suy sinh dôc gi¶m hormon g©y héi chøng mËp ph× - sinh − U tôy tiÕt insulin, th−êng lµ u lµnh, mËp lµ do insulin lµm h¹ ®−êng BÐo ph× chØ x¶y ra khi cã sù mÊt qu©n b×nh gi÷a cung cÊp thøc ¨n vµ tiªu ¨n uèng vµ sù chËm trÔ trong chuyÓn hãa n¨ng l−îng. − ¡n qu¸ møc cÇn thiÕt vµ thøc ¨n Ýt thay ®æi, qu¸ nhiÒu chÊt bÐo, Ýt thøc − Nguyªn nh©n cña sù mÊt c©n ®èi nµy cã thÓ do mét rèi lo¹n t¹i h¹ ®åi: − §Çy ®ñ nh− tr−êng hîp ng−êi ¨n nhiÒu vµ chuyÓn hãa gi¶m. − Kh«ng ®Çy ®ñ lµ tr−êng hîp ng−êi ¨n Ýt, nh−ng chuyÓn hãa l¹i chËm trÔ − Nh»m nhËn diÖn ®−îc sù ph¸t triÓn ¶nh h−ëng cña bÐo ph× ®èi víi: − CËn l©m sµng: thùc hiÖn nh»m môc ®Ých chÈn ®o¸n c¸c nguy c¬ trªn NghiÖm ph¸p t¨ng ®−êng huyÕt nÕu cã nghi ngê − Do c¸c biÕn chøng chuyÓn hãa: ®¸i th¸o ®−êng, t¨ng lipid m¸u. − Do bÖnh th−êng diÔn tiÕn nÆng trªn ng−êi bÐo ph× nh−: − ChuyÓn hãa glucid: cã t×nh tr¹ng kh¸ng insulin, t¨ng tiÕt insulin ph¸t − ChuyÓn hãa lipid: m¸u th−êng t¨ng trong bÐo ph×, t¨ng − ChuyÓn hãa acid uric: acid uric m¸u th−êng t¨ng cã lÏ cã liªn quan ®Õn chó ý ®Õn t¨ng acid uric ®ét ngét khi ®iÒu trÞ lµm gi¶m c©n, cã thÓ g©y B¶n th©n bÐo ph× lµ mét nguy c¬ cho c¸c bÖnh tim m¹ch: − Cao huyÕt ¸p: cã sù liªn quan chÆt chÏ gi÷a bÐo ph× vµ t¨ng HA, tÇn suÊt ngay c¶ khi kh«ng céng thªm c¸c yÕu tè nguy c¬ kh¸c (®¸i th¸o ®−êng, − Suy tÜnh m¹ch: do c¬ häc, nhÊt lµ ë n÷, dÔ ®−a ®Õn rèi lo¹n dinh d−ìng − C¸c biÕn chøng tim m¹ch kh¸c: suy tim tr¸i thø ph¸t do bÐo ph× hoÆc do t¨ng HA vµ suy m¹ch vµnh; suy tim ph¶i trong tr−êng hîp cã suy h« hÊp − Gi¶m chøc n¨ng h« hÊp do nguyªn nh©n c¬ giíi (di ®éng kÐm cña lång trong m¸u, th−êng gÆp trong c¸c tr−êng hîp bÐo ph× nÆng, cã mét c©n − Th−êng t¨ng tû lÖ ho¹i tö do thiÕu m¸u ®Çu x−¬ng ®ïi t¨ng lªn. − §¸i th¸o ®−êng kh«ng phô thuéc insulin (do t¨ng insulin thø ph¸t do §−êng huyÕt cã thÓ gi¶m khi gi¶m c©n. − Da: nhiÔm trïng da ë c¸c nÕp gÊp, nhÊt lµ nhiÔm nÊm. − C¸c nguy c¬ ung th− hãa: t¨ng tû lÖ ung th− vó vµ néi m¹c tö cung do − Khi phÉu thuËt: g©y mª cã nhiÒu nguy c¬. − §iÒu trÞ ph¶i l©u dµi, ®¹t ®−îc sù gi¶m c©n, kh«ng cÇn nhanh vµ nhiÒu mµ ph¶i ®¸p øng ®−îc víi søc kháe vµ nhu cÇu cña bÖnh nh©n, môc tiªu − CÇn cè ®Þnh träng l−îng mong muèn, cã thÓ kh¸c víi träng l−îng lý t−ëng − Nªn phèi hîp nhiÒu ph−¬ng ph¸p: gi¶m cung cÊp calo, ¸p dông c¸c bµi chÊt bÐo ph×, c¸c yÕu tè nguy c¬ phèi hîp vµ yªu cÇu. − Khi chØ ®Þnh ®iÒu trÞ dïng thuèc b¾t buéc ph¶i thËt thËn träng tr−íc c¸c bÖnh nh©n cã bÐo ph× ®· l©u, æn ®Þnh, kh«ng biÕn chøng còng kh«ng cã − ChØ ®Þnh ®iÒu trÞ khÈn cÊp khi cã t¨ng HA, suy tim, suy h« hÊp, trÇm − CÇn theo dâi ®Òu ®Æn khi ®iÒu trÞ (th−êng lµ mçi th¸ng) ®Ó cã thÓ ®iÒu − ChÕ ®é th−êng ngµy lµ: gi¶m glucid, gi¶m lipid vµ t¨ng protid. − ChÕ ®é ¨n cã 2 giai ®o¹n: giai ®o¹n mét lµm gi¶m c©n, giai ®o¹n hai cñng th−êng lµ chËm vµ dÇn dÇn, viÖc theo dâi cho phÐp hç trî t©m lý bÖnh nh©n. Khi ®−êng biÓu diÔn thÓ träng æn ®Þnh, chØ nªn ®Ò nghÞ chÕ ®é ¨n kiªng Tû lÖ glucid lµ ≈ 60%, tû lÖ protid nªn t¨ng trong ®iÒu kiÖn cã thÓ ®−îc: chøng vÒ tim m¹ch, khíp vµ nhÊt lµ duy tr× sù ho¹t ®éng thÓ lùc t¹o t©m lý Tuy nhiªn ¸p dông sÏ h¹n chÕ do tuæi t¸c, hoÆc do ®· cã c¸c biÕn chøng − BÐo ph× thÓ ®µm thÊp, nhiÖt: − ThÓ tr−êng vÞ t¸o nhiÖt: Sinh ®Þa Thanh nhiÖt, l−¬ng huyÕt, d−ìng ©m, sinh t©n ThÇn − ThÓ can thËn ©m h−: 6. N¨ng l−îng cÇn thiÕt cho bÖnh bÐo ph× ®é I lµ 1. M« t¶ c¸c thÓ l©m sµng cña chøng rông tãc theo YHH§. 2. Tr×nh bµy ®−îc c¬ chÕ bÖnh sinh cña Telogen 3. Tr×nh bµy ®−îc c¬ chÕ bÖnh sinh cña chøng rông tãc theo tãc ®−îc gäi lµ bÖnh lý khi sè tãc rông trong mét ngµy h¬n 100 sîi NÕu sù ph©n bè l«ng vµ tãc cña c¶ 2 giíi ®−îc quyÕt ®Þnh bëi nång ®é cña vïng c¬ thÓ th× sù sinh tr−ëng cña tãc l¹i tïy thuéc vµo sù chuyÓn ho¸ trung VÒ mÆt vi thÓ vïng da ®Çu sÏ cã hiÖn t−îng viªm, ho¸ sîi vµ mÊt nang VÒ mÆt ®¹i thÓ da ®Çu tr¬n l¸ng vµ kh«ng cßn thÊy ch©n lo¹i rông tãc nµy th−êng lµ hËu qu¶ cña mét sè bÖnh da nh−: Lichen Sau ®©y lµ mét sè nguyªn nh©n, dÊu hiÖu l©m sµng vµ c¸ch xö trÝ cña mét ®ît sèt cao, nhiÔm trïng gi¶i phÉu hoÆc mét stress t©m lý vµ nhÊt lµ sau Cã thÓ lµ do c¸c stress ®· g©y nªn mét sù thÊt nhÞp Trong tr−êng hîp nµy thÇy thuèc chØ nªn theo dâi vµ gi¶i thÝch cho bÖnh nh©n ®ång thêi t×m kiÕm nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c cã thÓ do thuèc hoÆc c¸c Cã hiÖn t−îng tãc trë nªn ng¾n vµ máng ë vïng gi÷a da ®Çu, ®ång thêi mÝ VÒ mÆt xö trÝ, nÕu kh«ng cã biÓu hiÖn cña t¨ng androgen cã thÓ b«i vµ hoÆc nÕu kh«ng hiÖu qu¶ cã thÓ cÊy tãc. − BÖnh th−êng phèi hîp víi c¸c bÖnh tù miÔn nh− bÖnh tuyÕn gi¸p, bÖnh − T×m thÊy sù cã mÆt cña kh¸ng thÓ kh¸ng tÕ bµo thµnh d¹ dµy vµ kh¸ng − Sù tÈm nhuém cña lympho T trong nang tãc vµ quanh ch©n tãc − VÒ mÆt l©m sµng, chøng rông tãc cã thÓ giíi h¹n ë nh÷ng thÓ Trong tr−êng hîp nµy ta cã thÓ sö dông: + B«i c¸c thuèc mì cã steroid víi nh÷ng sang th−¬ng giíi h¹n vµ nh÷ng + NÕu bÖnh nh©n kh«ng ®¸p øng víi cã thÓ b«i minoxidil tõ cã hiÖu qu¶ nh−ng th−êng g©y h¹ huyÕt ¸p vµ mäc l«ng mÆt. cã thÓ dïng lo¹i 0,4% nÕu chØ b«i trong kho¶ng 1 - 2 giê/1 lÇn/ngµy 0,1% nÕu b«i tr−íc khi ®i ngñ vµ cã thÓ t¨ng liÒu. + NÕu kh«ng cã chèng chØ ®Þnh, cã thÓ dïng steroid lo¹i uèng trong Sau 6 tuÇn th× gi¶m liÒu vµ kÕt hîp víi c¸c Nh− bÖnh Lupus ®á (LED) víi thÓ discoid gåm nh÷ng hång ban cã vÈy tho¸i triÓn hoÆc thÓ lan trµn víi sang th−¬ng ë tr¸n vµ tãc ë ®ã trë nªn ng¾n Ngoµi ra tãc cã thÓ th−a vµ máng do c¸c bÖnh tuyÕn gi¸p, bÖnh suy chøc Theo YHCT, r©u thuéc ch©n ©m vµ tãc lµ chÊt thõa cña huyÕt thuéc t©m: − HuyÕt Ýt khÝ nhiÒu th× tãc th−a vµ ng¾n. − Sau khi èm dËy tãc rông nhiÒu lµ do huyÕt suy ra trong ngò lao thÊt th−¬ng cã ®Ò cËp ®Õn lôc cùc trong ®ã huyÕt Ngoµi rông tãc bÖnh nh©n cßn cã nh÷ng dÊu hiÖu huyÕt kÐm, huyÕt h−. Do ®ã ph¸p trÞ ë ®©y sÏ lµ bæ ©m d−ìng huyÕt. − Thôc ®Þa bæ thËn ©m, Ých tinh, d−ìng huyÕt: vai trß qu©n. − §−¬ng quy d−ìng can huyÕt; tang thÇm bæ huyÕt sinh t©n: vai trß thÇn. − Nh©n s©m ®¹i bæ ch©n ©m; ®an s©m ho¹t huyÕt: vai trß t¸. − T¸o nh©n, viÔn chÝ, b¸ tö nh©n cã t¸c dông d−ìng t©m, an thÇn: vai trß t¸ areata cã nh÷ng b»ng chøng cña bÖnh lý tù trªn v× thôc ®Þa cã t¸c dông øc chÕ miÔn dÞch hoÆc dïng bµi thuèc trªn viÖc ®iÒu trÞ b»ng corticoid dµi ngµy; ®ång thêi, ta kÕt hîp víi c¸c thuèc b«i Bµi thuèc HËu thiªn lôc vÞ ph−¬ng cã hiÖu qu¶ trong chèng rông tãc 2. Tr×nh bµy ®−îc nguyªn nh©n, c¬ chÕ bÖnh sinh cña lo·ng x−¬ng theo 4. Tr×nh bµy ®−îc c¸c ph−¬ng ph¸p øng dông ®iÒu trÞ lo·ng x−¬ng theo X−¬ng lµ mét m« liªn kÕt ®Æc biÖt cã 3 chøc n¨ng: vËn ®éng, b¶o vÖ vµ Cã nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng vµo sù ®iÒu hßa qu¸ tr×nh t¹o vµ huû x−¬ng Lµ hiÖn t−îng t¨ng phÇn xèp cña x−¬ng do gi¶m sè l−îng tæ chøc x−¬ng, gi¶m träng l−îng trong mét ®¬n vÞ tæ chøc x−¬ng, lµ hËu qu¶ cña sù suy gi¶m ë ch©u ¢u: 20% phô n÷ tuæi 65 cã Ýt nhÊt lµ mét hoÆc nhiÒu tæn th−¬ng ë cét sèng, x−¬ng cæ tay, cËn ®Çu x−¬ng ®ïi vµ 40% trong sè nµy sau ®ã cã thÓ bÞ chøng h− lao, lµ tªn gäi chung cña c¶ ngò lao thÊt th−¬ng vµ lôc cùc. BÖnh chøng nµy ®−îc nªu trong s¸ch N¹n kinh vµ ®Þnh c¸ch ®iÒu trÞ. c¸ch ph©n biÖt m¹ch, chøng vµ ph−¬ng d−îc ®iÒu trÞ. th× Lý §«ng Viªn vµ Chu §an Khª cã thªm ý kiÕn vÒ chøng lao quyÖn néi Nh− vËy, lo·ng x−¬ng lµ mét trong c¸c bÖnh lý thuéc chøng h− lao, ®ã lµ x−¬ng, cßn c¸c rèi lo¹n chuyÓn hãa calci - phospho, nhÊt lµ t¨ng calci niÖu chØ t¨ng, cho ®Õn khi träng l−îng riªng gi¶m trªn 30% so víi b×nh th−êng th× cã dÊu hiÖu l©m sµng vµ coi lµ bÖnh lý v× v−ît qu¸ giíi h¹n sinh lý b×nh th−êng. − Do cã bÖnh néi tiÕt: c−êng vá th−îng thËn suy tuyÕn sinh dôc − ThiÕu sãt trong cÊu tróc hoÆc trong tæng hîp chÊt t¹o keo, thÓ tr¹ng qu¸ ThiÓu s¶n x−¬ng vµ møc ®é nÆng h¬n cña nã lµ lo·ng x−¬ng lµ hËu qu¶ cña sù ph¸ vì c©n b»ng gi÷a hai qu¸ tr×nh t¹o x−¬ng vµ hñy x−¬ng, ë ®©y qu¸ tr×nh t¹o x−¬ng suy gi¶m trong khi qu¸ tr×nh hñy x−¬ng b×nh th−êng; nguyªn − Theo Albright: lo·ng x−¬ng lµ sù mÊt c©n b»ng gi÷a suy gi¶m néi tiÕt tè sinh dôc trong khi néi tiÕt tè vá th−îng thËn b×nh th−êng. − Theo Nordin: ë ng−êi giµ hÊp thu calci qua ®−êng tiªu hãa gi¶m, l−îng − Theo Frost: l·o ho¸ cña t¹o cèt bµo ë ng−êi giµ lµ nguyªn nh©n chñ yÕu − Lo·ng x−¬ng tuæi m·n kinh: xuÊt hiÖn sau tuæi m·n kinh trong vßng 6 − Lo·ng x−¬ng tuæi giµ: gÆp c¶ ë nam vµ n÷ xuÊt hiÖn sau tuæi 75, tæn nhiÔm hµn tµ lµm rèi lo¹n sù vËn hµnh khÝ huyÕt trong c¬ thÓ g©y ®au tøc tæn do ©m dÞch kh«ng ®Çy ®ñ, h− háa bèc lªn nªn bÖnh sinh sÏ cã c¸c biÓu hiÖn TriÖu chøng l©m sµng cã thÓ xuÊt hiÖn ®ét ngét sau mét chÊn th−¬ng nhÑ (ng· ngåi, ®i « t« ®−êng xãc nhiÒu…) hoÆc cã thÓ xuÊt hiÖn tõ tõ − §au x−¬ng: th−êng ®au ë vïng x−¬ng chÞu t¶i cña c¬ thÓ (cét sèng th¾t − Héi chøng kÝch thÝch rÔ thÇn kinh: ®au cã thÓ kÌm víi dÊu hiÖu chÌn Ðp − Cét sèng: biÕn d¹ng ®−êng cong b×nh th−êng nh− gï ë vïng l−ng hay th¾t l−ng, gï cã ®−êng cong réng (Ýt khi lµ gï nhän), cã thÓ l¹i qu¸ cong NÕu ®au nhiÒu, c¸c c¬ c¹nh cét sèng cã thÓ co cøng ph¶n øng, khiÕn bÖnh Gâ hoÆc Ên vµo c¸c gai sau cña ®ét sèng bÖnh nh©n thÊy ®au tréi lªn. − X−¬ng t¨ng thÊu quang: trªn tÊt c¶ c¸c x−¬ng ®Òu thÊy trong s¸ng h¬n b×nh th−êng, ë møc ®é nhÑ cßn thÊy ®−îc cÊu tróc c¸c bÌ x−¬ng lµ nh÷ng mÊt, x−¬ng trong nh− thñy tinh, phÇn vá ngoµi cña ®èt sèng cã thÓ ®Ëm − H×nh ¶nh cèt hãa vµ v«i hãa: cïng víi qu¸ tr×nh lo·ng x−¬ng, calci l¾ng − §o chØ sè Barnett vµ Nordin: dùa vµo h×nh ¶nh X quang cña x−¬ng bµn ChØ sè nµy b×nh th−êng lµ trªn 45, nÕu gi¶m d−íi 45 ®−îc coi lµ lo·ng x−¬ng. − Chôp ®Çu trªn x−¬ng ®ïi ë t− thÕ th¼ng: b×nh th−êng thÊy cã 4 hÖ thèng ®i Ýt hay nhiÒu tïy theo møc ®é nÆng nhÑ cña lo·ng x−¬ng; chØ sè 7 lµ − NghiÖm ph¸p vitamin D2: cho bÖnh nh©n uèng 2 ngµy liÒn mçi ngµy ngµy sau; b×nh th−êng calci niÖu t¨ng 50-100mg trong 24 giê ®Çu, sau ®ã ë ng−êi lo·ng x−¬ng calci niÖu t¨ng nhiÒu vµ kÐo dµi bÖnh nh©n lo·ng x−¬ng cã calci niÖu t¨ng nhiÒu vµ kÐo khÝ c«ng, xoa bãp, ch©m cøu, ®iÒu hßa sinh ho¹t h»ng ngµy vµ ¨n uèng − PhÐp trÞ: ®iÒu bæ khÝ huyÕt. − Bµi thuèc: Bæ trung Ých khÝ thang gia gi¶m (gåm: hoµng kú, b¹ch truËt, Nh©n s©m Ngät, h¬i ®¾ng, b×nh; vµo tú, phÕ: ®¹i bæ nguyªn khÝ, Ých huyÕt, sinh t©n Qu©n − PhÐp trÞ: bæ thËn, Ých tinh, t− ©m, d−ìng s¬n Ngät, b×nh: bæ tú vÞ, bæ phÕ thËn, sinh t©n chØ kh¸t Qu©n Hoµi s¬n Ngät, b×nh: bæ tú vÞ, bæ phÕ thËn, sinh t©n chØ kh¸t Qu©n − §iÒu trÞ b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kh«ng dïng thuèc: D. NghiÖm ph¸t vitamin D2: calci niÖu t¨ng nhiÒu vµ kÐo dµi sau ®ã