
Tây Tiến nét hấp dẫn ma quái
Mô tả tài liệu
Thật dữ dằn và thật thi vị, thật dễ sợ cũng thật dễ quyến, đanh sắc đến chói gắt lại dịu dàng đến "mềm lòng". Đó là hai cực cảm giác khi đọc "Tây Tiến".
Tóm tắt nội dung
Tây Tiến nét hấp dẫn ma quái
Thật dữ dằn và thật thi vị, thật dễ sợ cũng thật dễ quyến,
đanh sắc đến chói gắt lại dịu dàng đến "mềm lòng". Đó là
hai cực cảm giác khi đọc "Tây Tiến". Đối chọi mà không
xung khắc, nó là hai hiện thực của cuộc "vạn lý trường
chinh" Tây Tiến đựơc cảm nhận bởi một hồn thơ mạnh
mẽ và tài hoa. Nó song hành trong bài thơ tựa như hai
"bè" không tách nhau được, như hai mặt trong cốt cách
người Tây Tiến: Hào hùng và Hào hoa.
1. "TÂY TIẾN',
MỘT CUỘC "VẠN LÝ TRƯỜNG CHINH"
Qui mô không lớn, nhưng tính chất đúng là như vậy.
Quả là cảm nhận "Tây Tiến" chẳng nên tách rời thời đại
của những "Tống biệt hành", "Can trường hành" (Thâm
Tâm), của những "Ngày về" (Chính Hữu). Ra đời không
cùng năm cùng tháng, nhưng hoài thai cùng lúc, cùng
tạng - Cái tạng của chí "trai thời loạn" của "những chàng
trai chưa trắng nợ anh hùng", và cái quan niệm "gian nan
là nợ anh hùng phải vay" (nó không hoàn toàn là cái "yêng
hùng rớt" từng bị coi thường một thời). Nếu "Tống biệt
hành" là chuyện vượt lên những cản trở, vướng bận gia
đình, thì "Tây Tiến" là chí anh hùng đương đầu với những
gian nan trong hành binh trận mạc.
Một cuộc hành binh dài ngày vào nơi rừng rú núi non hiểm
trở để lại trong Quang Dũng biết bao ấn tượng. Hiện lên
trước tiên khi Nhớ Tây Tiến là hình ảnh rừng núi chơi vơi,
ẩn hiện sau sương dày, rừng rậm núi cao là một đoàn
quân mỏi, nhưng tâm hồn vẫn tươi, vẫn tình tứ. Khổ thơ
đầu có thể coi là cái nhìn toàn cảnh, là ấn tượng bao trùm,
ít nhiều có màu sắc điện ảnh trong các hình ảnh thơ.
Sông Mã xa rồi, Tây Tiến ơi
Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi
Rồi biết bao những gian nan thử thách đang đón chờ binh
đoàn Tây Tiến bất cứ lúc nào cũng có thể làm họ nản chí.
Đó là cái hiểm trở của lộ trình - "Dốc lên khúc khuỷu dốc
thăm thẳm". Đó là oai linh của rừng thiêng nước độc -
"Chiều chiều oai linh thác gầm théc". Đó là sự rình mò của
thú dữ - "Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu là sự
dãi dầu thân xác - "Anh bạn dãi dầu không bước nữa." Đó
là bệnh tật, bệnh nơi lam sơn chướng khí - "Tây Tiến
đoàn binh không mọc tóc" (Vì ngã nước, sốt rét rừng). Đó
là cái chết - "Rải rác biên cương mồ viễn xứ". Đó là sự
đánh đổi quãng đời xuân trẻ không bao giờ có lại. - "Chiến
trường đi chẳng tiếc đời Nếu không có một
chí anh hùng đủ mạnh, đoàn quân này sẽ dễ dàng tan ra,
con người sẽ ngã lòng, sẽ bỏ cuộc. Chiến sĩ Tây Tiến
đương đầu, đối mặt với mọi thử thách và coi thường tất
cả. Thực tế ấy, chí khí ấy tạo nên tính bi tráng rất chân
thực của "Tây Tiến":
Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành
Quyết tâm sắt đá không bị lay chuyển, người Tây Tiến chỉ
một con đường một hướng đi tới, ai nấy toàn tâm, toàn ý,
đặt cả tâm hồn vào nhiệm vụ - "Ai lên Tây Tiến mùa xuân
ấy - Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi."
2."TÂY TIẾN" - HÀO HÙNG VÀ HÀO HOA
Hai "bè" ấy phối nhau ăn ý, khăng khít, nhuần nhị suốt dọc
bài thơ. Thật mệt mỏi (Sài Khao sương lấp đoàn quân
mỏi), cũng thật nhẹ nhõm (Mường Lát hoa về trong đêm
hơi). Núi non hùng vĩ chất ngất (Dốc lên khúc khuỷu dốc
thăm thẳm - Heo hút cồn mây súng ngửi trời - Ngàn thước
lên cao, ngàn thước xuống). Tầm nhìn mở rộng muôn xa
(Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi). Dữ dằn (Chiều chiều oai
linh thác gầm théc...) lại cũng tình tứ (Mai Châu mùa em
thơm nếp xôi). Bên cạnh những ngày hành quân cực
nhọc, khốn khổ là những đêm văn nghệ vui nhộn, lãng
mạn. Có những hoạt động đó là bởi các chàng trai Tây
Tiến là sự gặp gỡ, dung hợp giữa hai “chất” ấy: “Quân
xanh màu lá dữ oai hùm” thật dễ sợ, và cứ “đêm mơ Hà
Nội dáng kiều thơm” thật đa tình, đa cảm.
Nét hào hoa nghệ sĩ của quân Tây Tiến còn ở sự hiện
diện của hoa. Trên hành trình gian nan, bao giờ học cũng
dành tâm trí cho hoa: "Hoa về trong đêm hơi", "hội đuốc
hoa", "trôi dòng nước lũ hoa đong đưa". (Đây cũng là đặc
điểm của rất nhiều bài thơ Quang Dũng)
Trên cấp độ từ ngữ hình ảnh cũng thấy hai "bè" phối nhau
như vậy: dữ dằn hào hùng và lãng mạn hào hoa. Song
song với những "đoàn quân mỏi", "khúc khuỷu", "thăm
thẳm", "heo hút", "gầm thét", "cọp trêu", "không mọc tóc",
"dữ oai hùm", "mồ viễn xứ", "gầm lên khúc độc hành"... là
những "đêm hơi", "mưa xa khơi", "cơm lên khói", "thơm
nếp xôi", "hồn lau nẻo bến bờ", nhất là những em: "Mùa
em thơm nếp xôi", "em xiêm áo", "nàng e ấp", "dáng kiều
Kết tụ thật tuyệt vời cho hai "bè" ấy trong bài thơ này phải
kể đến một đoạn thơ tả núi:
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
và đoạn tả sông suối:
Người đi Châu Mộc chiều sương ấy
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
Có nhớ dáng người trên độc mộc
Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa.
Người đọc có cái thú vị là giữa những ngày nặng nề, khổ
ải ấy con người Tây Tiến lại đang an nhiên trong hồn trí
mà thưởng thức những bức tranh sơn thuỷ. Trong một bài
khác - bài "Pha đin", khi tả cn dốc hùng vĩ ấy với cảnh đá
"như từng đợt sóng bủa lên trời", "bên dốc chon von ngàn
thước vực", y như cảnh trí "Tây Tiến", chính Quang Dũng
đã thốt lên: "Đẹp như sơn thuỷ tranh đời Tống".
Một trong những nét "ma quái" đầy hấp dẫn của "Tây
Tiến" là nhạc thường là sự chuyển hoá khi thì bất ngờ, đột
ngột, khi thì mềm mại, uyển chuyển giữa một thứ nhạc
đậm đặc âm trắc, những cách bẻ đôi câu thơ, sang một
nét nhạc thật nhẹ nhàng, chơi vơi, lâng lâng. Theo nhạc
thơ, người đọc vừa từ chỗ ngợp thở, tức thở, từ cảm giác
bị bưng bít sang một hơi thở phào nhẹ nhõm, mở ra một
tầm nhìn toàn cảnh, khoáng hoạt xa khơi. Các đoạn thơ
thường kết ở nét nhạc toàn thanh bằng như thế: